سردرد از شایع ترین انواع درد در بیماران است. برای تسکین سردرد متخصصان داروهای مختلف شیمیایی و غیر شیمیایی را به بیماران توصیه کرده اند. استامینوفن یکی از انواع رایج داروهایی است که برای بهبود سردرد استفاده می شود. از سوی دیگر چای رایج ترین نوشیدنی در دنیا به شمار می رود تحقیقات قبلی نشان داده اند که آلکالوییدهای موجود در چای می توانند متابولیسم استامینوفن را کاهش دهند.
هدف این تحقیق به منظور بررسی اثر مصرف چای بر بهبود اثر بخشی استامینوفن انجام شده است. روش بررسی برای انجام این آزمایش ۱۲۰ بیمار با شکایت از سردرد که به بیمارستان مراجعه کرده بودند. انتخاب شدند تا در یک آزمون یک سو کور مورد مطالعه قرار گیرند. ۵۸ بیمار به عنوان گروه آزمایش ابتدا یک لیوان چای نوشیدند و پس از گذشت ۲۰ دقیقه یک قرص ۳۲۵ میلی گرم استامینوفن به آن ها داده شد. ۱۲ بیمار نیز در گروه کنترل ابتدا یک لیوان آب گرم به جای چای می نوشیدند و پس از ۲۰ دقیقه به آن ها نیز یک قرص ۳۲۵ میلی گرمی استامینوفن داده شد. شدت درد در دو زمان به وسیله یک پرسشنامه تعیین شد. اولین زمان اندازه گیری شدت درد ۱۵ دقیقه قبل از دریافت چای یا آب گرم بود و دومین زمان ۶۰ دقیقه بعد از دریافت استامینوفن بود. نتایج نشان داد که مصرف چای قبل از دریافت استامینوفن به صورت معنی داری شدت درد را در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل کاهش داد. به علاوه بین دو گروه تفاوت معنی داری از نظر سن و جنسیت نبود. نتیجه گیری از این آزمایش ها می توان نتیجه گرفت که نوشیدن چای قبل از مصرف استامینوفن باعث بهبود اثر بخشی این دارو می شود.
تاثیر چای بر تسریع اثربخشی
درخت چای با ارتفاع حدود سه متر دارای برگ های پایا متناوب و ساده به رنگ سبز تیره و گل های منفرد سفید رنگ و معطر است که در نواحی شمال ایران می روید. قسمت مورد استفاده درخت چای برگ های آن است که پس از چیدن و بو دادن و انجام عمل آوری چای به دست می آید. چای به دو صورت سبز و سیاه در بازار وجود دارد که در چای سبز عمل تخمیر سبزینه برگ ها انجام نمی شود ولی در چای سیاه این کار انجام می شود. چای به عنوان نوشیدنی اصلی در کشور ایران به صورت دم کرده مورد استفاده قرار می گیرد. خواص دارویی چای از قدیم مورد توجه بوده است. دم کرده پر چای باعث تسریع حرکات تنفسی و گردش خون می شود. هم چنین با مصرف آن احساس تجدید نیرو و تقویت قوای بر فکر در فرد ایجاد می شود. این نوشیدنی اثر درمانی در تصلب شرائین و ممانعت از بروز آن دارد. در برخی افراد نوشیدن چای ایجاد بی خوابی کرده و ممکن است به بروز سردرد، لرزش های عصبی، کرخ شدن، یبوست، سوء هاضمه، لاغری و ناراحتی های عصبی شود. مواد موثر در برگ چای سیاه چای ۲۰ دقیقه خشک شده عبارتند از تانن کافئین (تئین)، اسانس، پورین ها، گزانتین، تئوفیلین، آدنین و اسید اکسالیک هستند که کافئین و پورین های موجود در آن از مهم ترین مواد موثر بر دستگاه عصبی بوده و نقش مهمی را در بروز اثرات چای بازی می کنند.
سردرد از شایع ترین انواع درد در جامعه بشری است که مهم ترین عامل مراجعه به پزشک نیز محسوب می شود. از نظر پاتولوژی انواع متفاوتی از سردرد وجود دارد که دلیل به وجود آمدن آن ها متفاوت است. به جز سردردهای ناشی از افت فشار مایع مغزی نخاعی سردردهای ناشی از عفونت میگرن و یا سردردهای ناشی از تومورهای درون جمجمه ای انواع دیگر سردرد به راحتی و با استفاده از داروهای ضد درد متداول مانند استامینوفن قابل تسکین هستند. استامینوفن یک داروی ضد درد غیر استروییدی است که کاربردهای وسیعی از جمله در تسکین سردرد و کاهش تب دارد. این دارو هم اکنون جزو رایج ترین داروها در نسخه های پزشکی است. تحقیقات نشان داده اند که مصرف زیاد استامینوفن می تواند به مسمومیت کبدی و به دنبال آن مرگ منجر شود. به همین دلیل استفاده از داروهایی که بتوانند به استامینوفن در درمان سردرد کمک کنند از اهداف سیستم های درمانی است. در همین زمینه ممکن است که داروهای گیاهی کم خطر بتوانند کمک موثری باشند. در تحقیقات قبلی، اثر مصرف توام استامینوفن و تئوفیلین یا کافئین بررسی شده است، اما نتایج قابل توجه نبوده است. یکی از دلایل شکست در تحقیقات قبلی شاید این باشد که هر دو دارو با هم و به صورت همزمان تجویز شده و در نتیجه امکان تاثیر گذاری تئوفیلین (یا کافئین) بر کار استامینوفن وجود نداشته است. در تحقیق حاضر اثر پیش درمانی با چای که حاوی همه آلکالوییدهای آن است. اثر بخشی استامینوفن مورد بررسی قرار گرفته است.
مواد و روش ها
در تحقیق حاضر اثر نوشیدن یک لیوان کوچک 100 سی سی قبل از مصرف یک قرص ۳۲۵ میلی گرمی استامینوفن بر بهبود کارآیی دارو کاهش سردرد در ۵۸ نفر از داوطلبان مراجعه کننده به مرکز درمانی مطالعه شد. برای این منظور، از افراد داوطلب خواسته می شد که ۲۰ دقیقه قبل از مصرف استامینوفن یک لیوان چای چای کیسه ای غیر عطری تهیه شده از یک شرکت چای ایران را بنوشند. ۱۵ دقیقه قبل از نوشیدن چای و ۱۰ دقیقه بعد از مصرف استامینوفن، میزان سردرد با اسکور مک – گیل اندازه گیری می شد یک بار قبل و یک بار بعد از مداخله؛ این ابزار به صورت خط کشی است که از صفر تا ده شماره گذاری شده است و از فرد مورد نظر خواسته می شود تا میزان درد خود را با یکی از عددهای این خط کش نشان دهد. در یک گروه ۶۲ نفری به عنوان گروه شاهد ۲۰ دقیقه قبل از مصرف استامینوفن یک لیوان آب گرم استفاده می شد. بقیه مراحل در دو گروه یکسان بود. سن شرکت کنندگان بین ۱۸ تا ۸۰ سال و متوسط ۳6/۸ سال بود ۷۹ نفر از شرکت کنندگان زن و ٤٤ نفرمرد بودند (۱۹ نفر مرد و ۳۹ نفر زن در گروه آزمایش و ۲۵ نفر مرد و ۳۷ نفر زن در گروه شاهد)، تقسیم بندی افراد به صورت تصادفی در گروه آزمایش یا کنترل انجام می گرفت و هیچ یک از آزمودنی ها و نیز فرد آزمایش گر از نوع قرص و میزان آن آگاهی نداشتند (یک سو کور).
بحث و نتیجه گیری
آزمایش حاضر نشان داد که میزان درد گزارش شده در گروه آزمایش به مقدار قابل توجهی نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است. این کاهش در هر دو جنس دیده شد و تفاوت معنی داری بین دو جنس از این نظر دیده نشد. هم چنین سن افراد نقش مهمی را در این تحقیق حاضر برای روشن شدن نکته ظریفی در کاربرد استامینوفن به عنوان یک داروی ضد درد عمومی با اثرات سمیت کبدی مهم طراحی و اجرا شد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که نوشیدن یک فنجان چای ۲۰ دقیقه قبل از مصرف استامینوفن اثر بخشی این دارو را افزایش داد. به این ترتیب برهم کنش مثبت بین استامینوفن و ترکیبات موجود در چای بر کاهش سردرد در این مطالعه به اثبات رسید. سر درد از جمله معضلات مهم جوامع انسانی است که از دیرباز بشر به دنبال راهی برای تسکین آن بوده است. استامینوفن به عنوان یک داروی ضد درد با مهار آنزیم سیکلواکسیژناز II باعث کاهش تولید پروستاگلاندین ها شده و به این ترتیب اثر خود را در کاهش سردرد القاء می کند. پروستاگلاندین ها با تحریک آنزیم آدنیلات سیکلاز و افزایش تولید آدنوزین – منو – فسفات حلقوی کار خود را انجام می دهند. در حقیقت می توان گفت که استامینوفن باعث مهار تولید cAMP در سلول های هدف شده و از این طریق باعث کاهش سردرد می گردد.
از سوی دیگر آلکالوییدهای اصلی چای مانند کافئین و تئوفیلین از دسته متبل گزانتین ها بوده و دارای اثرات متفاوتی در بدن هستند. این آلکالوییدها می توانند باعث کاهش سر درد شده و این کار را با اثر بر گیرنده های آدنوزینی A2 و مهار آن ها انجام می دهند. مهار این گیرنده ها به مهار افزایش سطح داخل سلولی cAMP می انجامد، این اثر مشابه اثر استامینوفن بوده و به نظر می رسد که نوعی هم پوشانی بین اثرات این آلکالوییدها با استامینوفن در هنگام مصرف هم زمان این مواد به وجود می آید. هم چنین، استامینوفن توانایی تحریک رها شدن کاته کول آمین ها را از قطعات استریا توم موش دارد، این اثر مشابه اثر متیل گزانتین ها است. این اثر مشابه نیز شاید در قسمتی از پاسخ مشاهده شده دخیل باشد. از سوی دیگر دفع استامینوفن از بدن با واسطه گری آنزیم سیتوکروم P-450 موجود در کبد انجام می شود و آلکالوییدهای موجود در چای فعالیت این آنزیم را مهار می کنند. به این ترتیب به نظر می رسد که ترکیب یک متیل گزانتین با استامینوفن بتواند به بهبود اثرات این دارو منجر شود. به همین منظور تحقیقات گسترده ای در خصوص امکان افزایش اثر بخشی استامینوفن به وسیله ترکیب کردن آن با یک متیل گزانتین مانند کافئین صورت گرفته است اما پاسخ های به دست آمده چندان رضایت بخش نبوده است. علت اصلی این موضوع شاید این باشد که در تحقیقات گذشته این دو دارو به طور هم زمان و توام مصرف می شده اند. در تحقیق ما یک فاصله زمانی از نظر شروع مصرف بین دو دارو وجود داشت که همین امر نکته تفاوت این تحقیق با تحقیقات گذشته است. احتمالاً این فاصله زمانی کمک کرده است که آلکالوییدهای موجود در چای اثرات خود شامل مهار آنزیم سیتوکروم 450-P تحریک رها شدن کانه کول آمین ها و مهار تولید cAMP را در بدن القاء نموده و سپس استامینوفن اثرات خود را انجام دهد و به این ترتیب اثر بخشی استامینوفن بهبود یابد. متاسفانه تحقیق یا تحقیقاتی که در آن تاثیر تجویز غیر هم زمان استامینوفن و کافئین (یا تئوفیلین) بررسی شده باشد وجود ندارد و در تحقیق حاضر نیز توان اجرای این کار نبود به همین دلیل شناسایی دقیق آلکالوییدی از چای که مسئول انجام این بهبود در عملکرد استامینوفن بود، میسر نیست باید دانست که استامینوفن پس از ورود به بدن تحت تاثیر آنزیم های مختلف کبدی متابولیزه می شود. تنها حدود ۵ درصد از این دارو توسط آنزیم سیتوکروم 450-P متابولیزه می شود و این مقدار در صورت مصرف روزانه تا ۱/۲ گرم نیز اثر سمی در بدن ایجاد نمی کند در هنگام افزایش مقدار دارو با مهار آنزیم فوق این سمیت می تواند خطرناک باشد. در این حالت حتی مقادیری کمتر از میزان ۱/۲ گرم استامینوفن نیز می توانند سمیت داشته باشند. با توجه به این موضوع شاید این امر خطرناک باشد که ما ابتدا آنزیم سیتوکروم 450-P را مهار کنیم و بعد داروی استامینوفن را تجویز نماییم اما از یاد نبریم که مهار این آنزیم می تواند به متابولیسم دیرتر دارو انجامیده و در نتیجه کارآیی دارو را بهبود می بخشد – همان نتیجه ای که در کار ما حاصل شد. در این صورت نه تنها این امر خطرناک نیست بلکه مفید هم می تواند باشد. به همین دلیل می توان پیشنهاد کرد که چای – به عنوان یک نوشیدنی عمومی – در هنگام استفاده از استامینوفن برای بهبود اثرات آن استفاده شود. البته در این تحقیق اثر بخشی نوشیدن چای قبل از استامینوفن بر بهبود سر درد در افراد مبتلا به میگرن بررسی شد، اما این امر می تواند در تحقیقات بعدی مدنظر باشد. به هر حال تحقیق حاضر نشان داد که چای اثر خوبی در بهبود کارآیی استامینوفن در کاهش سر درد دارد و این امر به سن و جنس بستگی ندارد. با توجه به این امر تهیه عصاره نام چای و استفاده از آن در کاهش سردرد به همراه استامینوفن می تواند گام موثر دیگری در کاهش سردرد باشد.
